Regjisorët flasin për problemet e shumta të kinemasë në Shqipëri. Mungon struktura e shpërndarjes së filmave shqiptarë

Duket se do të duhet shumë kohë që filmi shqiptar të bëjë një “jetë” normale. Ngërçet nisin që para se të gjithë të zbresin në shesh-xhirim, aty ku çdo gjë duhet të llogaritet me qindarka, e deri te shfaqja në ekranin e madh të kinemasë. Në Shqipëri ndodh rëndom që filmi nuk e takon konsumatorin e tij. Dhe ky para së gjithash, është publiku shqiptar. Deri më sot, shijet e këtij publiku janë diskutuar larg produksioneve shqiptare. Ai është përfshirë shpesh në boshllëkun që kinemaja jonë ka pasur pas viteve ’90 dhe këtu bëhet fjalë kryesisht për filmat artistikë. Ka rreth një javë që salla e kinema “Millenium 2” i ka spektatorët e saj që në orët e para të mëngjesit. Çdo ditë ata kanë parë filmat shqiptarë që bënë paradën 6-vjeçare në edicionin e 12-të të Festivalit të Filmit Shqiptar. Vëmendja e tyre është përqendruar në këto mjedise, për shkak të popullaritetit që ka vet filmi artistik. Do të mjaftonte vetëm një tapet i kuq, (një imitim më i vakët i atmosferave të festivaleve të mëdha të kinematografisë), që të tërhiqte kureshtarët. Ndoshta një detaj i vogël në pamje, por të tillë të mbledhur së bashku, përbëjnë publicitetin. Një element shumë i nevojshëm, që jo rrallëherë përjashtohet nga lista e domosdoshmërive të kinematografisë tonë. Përballë njëri-tjetrit dhe përballë gjykimit të publikut, në ekranin e madh projektohen 14 filma artistikë të realizuar në 6 vjet. Një numër shumë i vogël krahasuar me pro-duksionet e para ’90-ës. Por situata është shumë absurde kur te publiku nuk kanë arritur filma që janë realizuar para 3 apo 4 vjetësh. Në sallë ka shumë nga ata që nuk i kanë parë ndonjëherë filmat “Tirana viti 0”(2001), “Lule të kuqe, lule të zeza”,(2003) “I dashur armik”(2004) etj. Por në mes tyre ka nga ata që e shikojnë për së dyti apo edhe për së treti. Megjithatë, këtu bëhet fjalë vetëm për kryeqytetin. Tirana mendohet se është vendi që ka jetën më të gjallë kulturore. Po ç’ndodh nëpër rrethe? Shansi i vetëm i filmit artistik për të arritur në këto vende, ngelet ekrani televiziv. Kjo është një mënyrë zgjidhjeje, por që përjashton magjinë dhe emocionet e ekranit të madh. Në këtë kontekst, përveçse një feste kinematografike, Festivali i Filmit Shqiptar bëri edhe njëherë të dukshme udhëkryqin në të cilin ndodhet kinemaja jonë. Ngërçi duket se qëndron diku tjetër. Në biseda tavolinash apo edhe në konferencat e shtypit, të gjithë regjisorët, aktorët e kineastët, pranojnë se problemi më i madh është distribuimi i filmit artistik shqiptar.
Shpërndarja
Në kohët moderne publiku shqiptar jeton me nostalgjinë e filmave të realizuar në kohën e diktaturës. Madje i kanë parë aq herë, sa batuta të shumta kanë hyrë në fjalorin e përditshëm. Sot prodhohet dhe konsumohet me kursim. Por edhe ato ngjarje apo ngacmime që mundin të përkthehen në imazhe, janë në dorë të fatit. Me shpresën se emri i njohur i regjisorit, apo në qoftë se kanë mundësinë e një reklame disaminutëshe, të mbushet salla e kinemasë. “Ne na mungon një infrastrukturë e plotë e shpërndarjes së filmit në Shqipëri. Në Tiranë kemi vetëm një kinema dhe shumë pak në të gjithë vendin”, - shprehet regjisori Pirro Milkani. Sipas tij, filmi është arti më masiv dhe destinacioni i tij është publiku i gjerë. “Mund të gjendet edhe justifikimi që përmes shfaqjes në televizion mund ta shohin dhjetëra, mijëra spektatorë ose përmes DVD-ve, por kinemaja do të mbetet tempulli i kulturës kinematografike. Një nga problemet që ngrihet në këtë festival, është se sa kohë do të vazhdojë që ky metropol mund të jetojë vetëm me një kinema. Vendosja e ligjit të drejtës së autorit, respektimi i saj, lufta kundër filmave të piratuar, do të krijojë mundësinë që të rigjallërohet kinemaja”, - shprehet Milkani, duke shtuar se ngritja e kinemave do të stimulonte prodhim më të mirë, do të konfrontonte nivelet dhe vetvetiu do të tërheqë spektatorin. Të njëjtin mendim ndan edhe regjisori Mevlan Shanaj, kur shprehet se “Nëse në Shqipëri do të shtohej prodhimi kinematografik, ai nuk do të mund të shkonte dot te publiku. Në momentin që një regjisor e realizon filmin e tij, është e drejtë e çdo spektatori edhe nëpër rrethe, që ai ta shikojë atë. Ndërsa në të gjithë Shqipërinë ekzistojnë vetëm 5 kinema. Disa regjisorë këtë e kanë zgjidhur nëpërmjet kontratave televizive apo edhe nëpërmjet shpërndarjeve të DVD-ve, të cilat në shumicën e rasteve i hapin më shumë rrugë piratimit. Për aktorin Niko Kanxheri është e natyrshme që salla e kinemasë të jetë e mbushur plot me publik. “Në të gjithë Shqipërinë, gishtat e një dore mund të dalin tepër për të numëruar kinematë në Shqipëri. Kinemaja është e mbushur plot dhe kjo është e natyrshme kur ka ndodhur që filmat janë dhënë nga një javë dhe pastaj autorët i kanë futur në sqetull për të ikur nëpër festivale”. Ndërsa regjisori Gjergj Xhuvani, problemin e kinemave dhe afrimin e publikut, e lidh edhe me cilësinë e filmave që realizohen. “Kinemaja është një art që është privilegj i vendeve të pasura. Unë dua të them që duhet të jemi të lumtur që prodhojmë kaq sa ç’prodhojmë. Problemi im është që Qendra Kombëtare e Kinematografisë, bordet e ndërtuara, të përzgjedhin mirë autorët e filmat, që të mos kemi humbje dhe firime të mëdha. Ne nuk kemi kohë për të humbur”
Por filmit shqiptar nuk i mungojnë vetëm kinematë. Në asnjë buxhet që miratohet te ne për realizimin e një filmit, nuk përfshihet pjesa për ta reklamuar atë.
Propaganda
Por filmit shqiptar nuk i mungojnë vetëm kinematë. Në asnjë buxhet që miratohet te ne për realizimin e një è
filmi, nuk përfshihet pjesa për ta reklamuar atë. Nuk është çudi që një film shqiptar shfaqet premierë dhe shumica e publikut as që e merr vesh se çfarë bëhet. Se sa i rëndësishëm është propagandimi, këtë e ka treguar edhe ky festival filmi. Mjaftoi që t’i kushtohej pak rëndësi kësaj ane dhe publiku e mori vesh që në Tiranë po zhvillohej një javë një festival filmi dhe që mund të shkonin të gjithë të shihnin. “Problemi i mungesës së kinemave është vetëm një anë. Kjo do të ndikonte në ngritjen e nivelit kulturor dhe edukimin e shijes, por ne na mungon propaganda. Në një film amerikan, rreth 40% e buxhetit i kushtohet reklamimit të tij”,- shprehet regjisori Pepo. Në fakt, regjisorët e shohin të pamundur propagandimin me buxhetin që jepet për një film. Pothuajse të gjithë kërkojnë bashkëproduksione për të përfunduar një film. Sipas tyre, është e pamundur që me buxhetet që akordohen për një film, të realizohet i gjithë produksioni. Por më e pamundur është që pasi të bëjë xhiron nëpër Shqipëri, filmi artistik shqiptar të nxjerrë të ardhurat e shpenzuara. Kostoja e një filmi shkon nga 270 milion, “Lule të kuqe, lule të zeza” i Mevlan Shanajt, 400 mijë euro, “Yllka” i regjisorit Ylli Pepo & Maya Simon, një milion euro “I dashur armik” i Gjergj Xhuvanit. “Do të duhet shumë kohë që filmi në Shqipëri të kthejë vetveten”, - shprehet producenti Arben Tasellari. Ylli Pepo shprehet se “Yllka” ka mundur të nxjerrë fitime, por sepse është shfaqur në kinematë e Zvicrës. Ndoshta kjo një arsye, që është kthyer në një qëllimshmëri e regjisorëve që mendojnë fillimisht për konkurrime në festivale ndërkombëtare.

Çmimet e Festivalit të 12-të të filmit shqiptar

Filmi më i mirë: “Kukumi” i regjisorit Isa Qosja
Regjia më e mirë: Isa Qosja në filmin “Kukumi”
Aktori më i mirë: Ndriçim Xhepa në “I dashur armik”
Aktorja më e mirë: Luiza Xhuvani në “Parrullat”
Skenari më i mirë: Ylljet Aliçka “Parrullat”
Aktori më i mirë joprotagonist: Faruk Begolli në “Etjet e Kosovës”
Dokumentari më i mirë: “Lira” i Sajmir Kumbaros
Filmi alternativ më i mirë: “Gaz” i Bujar Alimanit
Filmi më i mirë i animuar: “Les Fauves” Stefan Taçi
Fotografia më e mirë: Afrim Spahiu në “Lule të kuqe, lule të zeza”
Skenografia më e mirë: Durim Neziri në “I dashur armik”
Kostumografia më e mirë: Durim Neziri Dhimitër Theodhori në “I dashur armik”
Muzika më e mirë: Kujtim Laro në “Lule të kuqe, lule të zeza”
Aktori i karrierës: Rikard Ljarja
Regjisori i karrierës: Viktor Gjika